JASPER DZUKI JELEN
PRAKTIJK
Trauma is niet wat er met ons gebeurt,
maar wat er in ons gebeurt
- Gabor Maté -
Bewegen tussen veiligheid en gevaar
De hele dag scant het lichaam de omgeving op signalen van veiligheid en gevaar. Dit proces wordt ook wel 'neuroceptie' genoemd. Op basis van interne- en externe informatie brengt het autonoom zenuwstelsel reacties in het lichaam op gang door hormonen af te geven, het zuurstof niveau aan te passen, bloed naar bepaalde gebieden te lijden of de spierspanning te veranderen. In een gezond systeem volgen activatie en ontspanning elkaar op en kunnen we met passende energie het leven tegemoet treden en vorm geven. Dit gebeurt als vanzelf, op de achtergrond en veelal zonder dat we er erg in hebben. Trauma kan dit vermogen op ontwrichtende wijze aantasten.
Lichamelijk perspectief op Trauma
Bij groot gevaar mobiliseerd het lichaam veel energie. Als de door het lichaam ingezette instinctieve response van vechten of vluchten niet succesvol is, wordt deze ondebroken en niet afgemaakt. In sommige gevallen schakelt het autonome zenuwstelse ook over naar een (gedeeltelijke) staat van bevriezing om meer pijn te voorkomen. De gemobilseerde energie en reactie komen niet (volledig) tot uiting. In die zin gaat een traumatische gebeurtenis de mogelijkheden om onszelf veilig te stellen te boven, een ervaring die 'te' is: te hard, te snel, te lang, te vroeg of te verbijsterend, om maar een paar voorbeelden te noemen. De gemobiliseerde energie en reactie die niet tot afronding komen raken daarbij gekoppeld aan een zekere vorm van angst.
Een dergelijk traumaspoor in het lichaam, vertekend de perceptie van het dagelijks leven, verstoord het zenuwstelsel en het algehele lichamelijk functioneren en welbevinden. Kenmerkend is dat er niet gepast op (bepaalde situaties in) het leven kan worden gereageerd. Zo kan het dat energie en helder denk vermogen onder bepaalde omstandigehden ineens wegvallen of er hoeft maar iets te gebeuren en een heftige woede aanval of vluchtpoging worden ingezet. Ook een scala aan niet medisch te verklaren vage symptomen en blokkades in het bewegingsapparaat kunnen wijzen op trauma.
Wat er feitelijk gebeurt is dat de amygdala, een soort veiligheidscentrum in het limbisch brein, op basis van de eerdere overspoeling op de verkeerde momenten alarm slaat (of juist niet). Het limbische brein, ook wel het emotionele brein genoemd, is verantwoordelijk voor de regulatie van emoties, leren, herinnering en het aansturen van motivatie en gedrag. Bij alarm zet het het zogenoemde reptielen brein, verantwoordelijk voor primaire functies als ademhaling, hartslag, bloedsomloop en vertering, aan om veel energie aan te maken of juist flink te besparen. De neo-cortex, het deel van ons brein waarmee we denken, organiseren en begrijpen heeft hier geen invloed op. Daarom zijn praten en begrijpen vaak niet voldoende om uit de grip van trauma te komen, omdat deze niet de diepere autonome ontregeling aan kunnen pakken.
Herstel met
Somatic Experiencing™
Somatic Experiencing™ (SE) is ontwikkeld door Peter Levine, PhD. In zijn onderzoek naar stress en PTSD, vroeg hij zich af waarom zoogdieren, met een vergelijkbaar zenuwstelsel als mensen, vrijwel geen trauma ontwikkelen. Hij stelde vast dat een prooidier, dat een ontmoeting met een tijger ter nauwernood overleefd, eenmaal in veiligheid door een aantal lichaamsprocessen heen gaat, waaronder trillen en schudden. Hierbij schudt het letterlijk de verstaring van een vriesrepsonse van zich af, reguleerd de ademhaling en ontlaadt de overgebleven energie van vlucht- of vechtpogingen. Dit proces wordt vanuit het autonome zenuwstelsel aangestuurd. Trauma bij mensen ontstaat veelal wanneer fases in dit natuurlijke ontladingsproces worden overgeslagen, omdat men bijvoorbeeld schikt van deze spontane en soms hevige lichaamsreacties of zich er voor schaamt en deze tegenhoudt. Ook komt het voor dat het gevaar te zeer aanwezig blijft in de situatie thuis, op school, op werk of in de gemeenschap.
In zijn praktijk ontdekte Levine ontdekte hoe een veilige, rustige omgeving en contact met een betrokken ander, het lichaam in staat stelt eerdere verdedigingsresponsen alsnog af te maken waardoor de ontregelende energie alsnog kan ontladen.
Somatic Experiencing™ werkt aan de opbouw van lichaamsbewustzijn en hulpbronnen die het zenuwstelsel veerkracht geven, voordat met intense energie van een trauma wordt gewerkt. De capaciteit en het tempo van de client is daarin leidend. Trauma wordt op een getitreerde, stapje voor stapje, manier benaderd, waardoor het behapbaar wordt en hertraumatisering wordt voorkomen. Clienten leren de signalen van het lichaam te herkennen en intensere energie zo te hanteren dat ze aanwezig kunnen blijven (containment).
Een typisch Somatic Experiencing™ sessie beweegt tussen veiligheid en trauma energie. Gesprek, ervaring, momenten van ontlading en stukjes psycho-sociale informatie wisselen elkaar af. Soms zijn er ook maar weinig woorden. In dit proces ervaren mensen dat hun levensenergie, vreugde en het vermogen om diepere verbindingen met zichzelf en anderen aan te gaan toeneemt en verdiept.
Lees verder onder info & tarieven ➝
Voorbij
de woorden
Soma Embodiment
Een typisch Soma Embodiment sessie begint met een (kort) gesprek, gevolgd door het werken met gronding, beweging en aanraking. Hierbij worden ook materialen als balletjes, stokken en zandzakken gebruikt. In sommige gevallen wordt er gewerkt op een (massage)tafel. Daarbij is er aandachtige afstemming met jou als client over de (de manier van) aanraken, het juiste tempo en dat wat het lichaam 'verteld'.
Trauma resources
Als je meer te weten wil komen over trauma en het werk van pioniers als Peter Levine, Stephen Porges, Gabor Mate, Bessel van der Kolk en minder bekende namen, neem dan eens de tijd voor deze artikelen, podcasts of lectures.
Nieuwsbrief
Workshops, nieuwe artikelen en leuke weetjes voor jou